Cách điều trị hen phế quản

I. ĐẠI CƯƠNG

Hen phế quản gồm ba quá trình:

- Tắc nghẽn phế quản hồi phục ngẫu nhiên hoặc do điều trị.

- Viêm nhiễm đường hô hấp.

- Tăng phản ứng niêm mạc phế quản với những chất và yếu tố kích thích thông qua cơ chế miễn dịch (phản ứng kháng nguyên và kháng thể IgE).

Chẩn đoán:

- Hỏi tiền sử dị ứng về bản thân và gia đình.

- Triệu chứng cơ năng: Khó thở từng cơn, khó thở chậm, khó thở ra có tính chất chu kì liên quan bốn mùa, đốn thay đổi thời tiết, đến các chất tiếp xúc. Triệu chứng báo trước hắt hơi, ngứa mũi, chảy nước mũi. có thể sốt hoặc không sốt, ho khan hoặc có đờm.

- Triệu chứng thực thể:

• Nhìn: Co kéo các cơ hô hấp
• Sờ: Rung thanh bình thường
• Gõ: Trong hơn bình thường khi lên cơn, ngoài cơn thì bình thường.
• Nghe: Nhiều ran ngáy + rít và có thể có ran ẩm.

- Triệu chứng cận lâm sàng:

• X quang phổi: Phổi sáng hơn bình thường cả 2 bên, có thể có rốn phổi mờ.
• Test: Dị nguyên dương tính một hoặc nhiều loại
• IgE không đặc hiệu: Tăng lên
• IgE đặc hiệu: Xuất hiện có
• Đo chức năng hô hấp: VEMS (F.EV1) giảm.

II. ĐIỀU TRỊ HEN PHẾ QUẢN

1. Nguyên tắc điều trị

1.1 Đối với cắt cơn hen

Điều trị theo mức độ của cơn hen nhằm giải quyết ba quá trình.

- Chống co thắt phế quản.

- Chống viêm và tiết dịch

- Giảm tính mẫn cảm của niêm mạc phế quản.

1.2 Đối với điều trị bệnh hen (phòng cơn hen)

- Điều trị đặc hiệu bằng cách điều trị giải mẫn cảm đặc hiệu và cách li nguồn dị nguyên.

- Phòng cơn hen bằng các thuốc zaditen, (Intal).

- Ngăn ngừa các yếu tố và chất kích thích cũng như nguyên nhân thuận lợi khác.

2. Điều trị cụ thể

2.1 Cắt cơn hen

Tất cả các mức độ: nhẹ, trung bình, nặng, ác tính phải dùng các loại giãn cơ trơn phế quản, kháng sinh, long đờm, chống dị ứng.

a. Cơn hen nhẹ:

- Theophyllin 0,10 g x 4v/ngày x 10 ngày (hoặc hết cơn thì ngừng) hoặc Theophyllin chậm 0,20g x 2v/ngày x 10 ngày.

- Thuốc chống dị ứng: Histalong 10mg x 1v/ngày x 5 ngày

- Kháng sinh uống: Unasyn 1500mg x 3 viên/ngày x 10 ngày hoặc amoxicillin 0,5g x 3 viên/ngày x 10 ngày

b. Cơn hen trung bình:

- Diaphyllin 0,48g x 1 ống (tiêm tĩnh mạch chậm) mỗi ngày tiêm khi nào cắt cơn thì ngừng.

Phối hợp với Salbutamol (Spray) mỗi ngày bơm 2 - 3 lần mỗi 1 lần bơm tương ứng với 5mg. Bơm khi nào cắt cơn thì ngừng, hoặc Berotec (Spray) 2 - 3 lần bơm/ngày. Hoặc Berodual (Spray) 2 - 3 lần bơm/ngày.

- Kháng sinh: Đường tiêm hoặc uống ví dụ:

- Ofloxacin 200 mg x2 v/ngày x 5 ngày hoặc Petcef 1g/ngày x 5 ngày (tiêm tĩnh mạch hoặc bắp).

- Hydrocortison 125mg 1/2 ống/ngày x 10 ngày

Hoặc Prednisolon 5 mg x 4 - 6v/ngày x 5 ngày.

Sau đó hạ xuống 2 - 4 v/ngày x 5 ngày, sau đó hạ xuống 1-2v/ngày x 5 ngày rồi ngừng thuốc.

- Histalong 10mg x 1v/ngày x 5 ngày

• Hoặc xiro phenecgan 3% x 10mg/ngày x 5 ngày
• Hoặc zaditen 1mg x 1 viên/ngày x 5 ngày.

c. Cơn hen nặng:

Nếu điều kiện tích cực bệnh nhân đỡ ít diễn biến nguy kịch tức là chuyển thành cơn hen ác tính thì điều trị như sau:

- Salbutamol truyền nhỏ giọt tĩnh mạch 0,1mg/kg nặng/1 phút hoặc adrenalin truyền tĩnh mạch 0,05mg/kg/ 1 phút hoặc 1mg tiêm dưới da/ngày. Cắt cơn thì ngừng.

- Diaphyllin 0,48g x 1 ống nhỏ giọt tĩnh mạch ưong 20 phút sau đó duy trì 0,72 - 0,96g nhỏ giọt trong 24 giờ.

- Depersolon 30mg 4-6 giờ không đỡ thay bằng solumedrol 40mg x 2 ống/ngày nhỏ giọt tĩnh mạch hoặc Solucortef 80mg x 1 - 2 ống nhỏ giọt tĩnh mạch/ngày khi nào cắt thì ngừng. (Có thể nhỏ giọt tĩnh mạch trong 5 ngày).

- Kháng sinh tiêm liều cao và kéo dài 10 ngày.

d. Nhanh chóng giải phóng đường thở bằng cách mở khí quản, hút đờm dãi thở Oxy 40% qua máy thở nhân tạo.

- Thuốc điều trị giãn cơ trơn phế quản như điều trị cơn hen nặng.

- Kháng sinh tiêm liều cao và kéo dài 10 ngày.

- Phối hợp với các phương pháp điều trị hen của y học cổ truyền như bấm huyệt, châm cứu, thuỷ châm.v.v...

2.2 Điều trị phòng cơn hen (điều trị bệnh hen)

- Điều trị giải mẫn cảm đặc hiệu đối với dị nguyên mà bệnh nhân hay bị dị ứng

Ví dụ: dị ứng với bụi nhà thì dùng bụi nhà để điều trị hoặc các loại phấn hoa thì dùng loại đó để điều trị thời gian điều trị kéo dài 3 năm, mỗi năm điều trị trong 3 tháng liên tục, mỗi tháng tiêm 4 mũi vào dưới da như vậy là mỗi tuần tiêm 1 mũi. Chọn 3 tháng trong năm mà ít lên cơn hen ví dụ: mùa hè ít lên cơn hen hoặc không lên cơn hen thì chọn 3 tháng của mùa hè để điều trị.

• Về liều lượng: Từ thấp đến cao. Tuần thứ 1: Tiêm 1/10 ml; tuần thứ 2: 2/10 ml.v.v... cho đến 1 ml thì không tăng lên nữa mà cứ tiêm 1 ml cho những tuần tiếp theo.
• Về nồng độ: Năm đầu tiên nồng độ thường thấp nhất, năm thứ 2 nồng độ cao hơn, năm thứ 3 nồng độ cao nhất.

  (Sản xuất Bencard (Anh) đã để sẵn thứ tự nồng độ trên lọ thuốc).

- Cách li nguồn dị nguyên như bụi nhà, bụi công nghiệp, bụi đường phố, các bụi phân hoa, các loại thức ăn, các lông súc vật.v.v...

- Histamin pha loãng 1/10.000 (khí dung).

- Gamma globulin 2ml/1 tuần x 3 tuần tiêm bắp

- Thuốc phòng cơn: Dinatrium Cromoglycat (Intal)

Intal có 3 dạng:

• Viên con nhộng: Dụng cụ để hít vào phế quản
• Dạng nước cho vào máy để khí dung
• Bình xịt (spray)

Liều lượng: 0,04 g x 3 - 4 viên con nhộng/ ngày hít liên tục 3 - 4 tháng nếu đỡ thì hít đến 3 năm là tối đa.

Dưới dạng spray: Ngày bơm 2 - 3 lần với thời gian như trên.

2.3 Điều trị nguyên nhân khác gây cơn hen

- Cắt bỏ u xơ tử cung, u nang buồng trứng, polyp ruột.

- Điều trị viêm gan, xơ gan, viêm đường mật, túi mật.

- Nội tiết: Ở người mãn kinh Overtin 1mg/ngày liên tục trong 1 tháng hoặc 3 tháng rồi ngừng 6 tháng lại tiếp tục.

Vitamin E 1v/ngày liên tục uống 3 tháng, ở người cho con bú lên cơn hen thì cai bú.

- Rối loạn tâm thần: Dùng thuốc đặc hiệu tâm thần.

- Hen do gắng sức: Cho chế độ làm việc nhẹ.

- Hen do dùng nhóm thuốc chống viêm không steroid thì ngừng uống thuốc đó.

2.4 Điều trị biến chứng

- Giãn phế nang: Tập thở.

- Tâm phế mãn: Điều trị suy tim.

III. PHÒNG BỆNH

Xem ở mục điều trị phòng cơn hen, ngoài ra nên đổi nơi ở, đổi vùng, đổi nghề nếu nghề và nơi ở là yếu tố gây dị ứng. Nếu do khí hậu, độ ẩm thì nên đổi nơi cư trú.